1
Türkiye Komünist Partisi Tarihi'nde farklı dönemler vardır.
Türkiye Komünist Fırkası, Mustafa Suphi, Ethem Nejat ve arkadaşları tarafından, 10 Eylül 1920'de, Bakû'de ilân edilmişti.
daha önce, Osmanlı Sosyalist Fırkası gibi sosyalist ya da Marxist siyasî girişimler olmuştu, ama şimdi, Sovyet Lider Vladimir İlyiç Lenin'in kurduğu Komünist Enternasyonal'e bağlı Türkiye Komünist Fırkası, hem Sovyet topraklarında, hem de Türkiye'de teşkilâtlanacaktı.
Mustafa Suphi, bir İktisâtçı idi, Osmanlı Ekonomisi'nin "Türkleştirilmesi"nde liderlik yapmış bir "Türkçü" idi, Birinci Dünya Savaşı sonrasında, Mustafa Suphi, Moskova'ya gitti, Sovyet Devrimi'ne katkılar yaptı, Lenin'in yardımcılarından biri oldu.
Lenin, Türk siyasetçilerle çalışmaktan hoşlanırdı, Rus Çarlığı'nın yıkılışı sırasında Sovyet Türk Devletleri'nin kurulması yönünde faâliyetler yaptı, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Azerbaycan gibi Türk kökenli ülkelerde Sovyet Cumhuriyetleri ilân edildi.
Mustafa Suphi de, Asya, Kafkasya Türkleri arasında Türkiye Komünist Fırkası'nın hazırlıklarını yaptı, Türk Kızılordusu'nu teşkilâtlandırdı. Mustafa Suphi'nin amacı, Anadolu'da ilân edilen, Mustafa Kemal Paşa Liderliğindeki Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti'ne katılmak idi. Mustafa Suphi ile Mustafa Kemal Paşa, uzun bir süre yazışmışlardı.
1921'in Ocak Ayı'nda, Mustafa Suphi'nin Başkanlığında Türkiye Komünist Fırkası Merkez Komite Üyeleri, Türkiye'ye geldiler, Erzurum'da Kâzım Karabekir Paşa tarafından törenlerle karşılandılar, sonra Trabzon'a geçtiler, Trabzon'da törenler devâm etti, Ankara'daki Meclis Hükümeti ile yazışmalarını sürdürdüler.
ne var ki, 28-29 Ocak 1921 Gecesi, Mustafa Suphi, Ethem Nejat, Türkiye Komünist Fırkası Merkez Komite Üyeleri Trabzon'dan bir tekne ile Samsun'a doğru hareket ederlerken kayboldular.
Sovyet Hükümeti, Şubat 1921'de, Mustafa Suphi ve arkadaşlarının kaybolduklarını ilân etmişti.
bu konuda, Tarihçi Rasih Nuri İleri, Tarihçi Erden Akbulut, Tarihçi Mete Tunçay, Şair Yazar Ataol Behramoğlu, Nâzım Hikmet Ran gibi Türk araştırmacıların yayınları vardır.
Türkiye Komünist Partisi de, daha sonraki yıllarda, farklı dönemlerde, Mustafa Suphi'yi anma toplantıları yapmıştı, Mustafa Suphi hakkında yayınlar yapmıştı, Türkiye Birleşik Komünist Partisi de, Doktor Nihat Sargın'ın Başkanlığında Mustafa Suphi'yi anmış, yayınlar yapmıştı.
Türkiye Komünist Fırkası, Mustafa Suphi'nin kaybolmasının ardından, Doktor Şefik Hüsnü'nün yönetiminde faâliyetlerine devâm etmişti. Doktor Şefik Hüsnü, Komünist Enternasyonal Başkan Yardımcılığı da yapmıştı, Georgi Dimitrov, Zinoviev, Palmiro Togliatti, Joseph Stalin, Doktor Şefik Hüsnü'nün Komintern'deki faâliyetleri sırasında Komintern'i yönetmiş liderlerden bazılarıdır.
2
Doktor Şefik Hüsnü, Birinci Dünya Savaşı'nda cephelerde doktorluk yapmıştı. Almanya'da kalmış, Spartakistler Birliği'nde çalışmıştı, Alman Devrimi'nde, 1919'da, Doktor Şefik Hüsnü de yer almıştı.
Doktor Şefik Hüsnü, Mustafa Kemal Paşa'nın arkadaşlarından biri idi, 1923'deki İzmir İktisât Kongresi'nde delegelik yapmıştı. Doktor Şefik Hüsnü, Türkiye Komünist Fırkası'nın yasallaştırmak amacı ile, 1923'de Türkiye Cumhuriyeti'nin ilânı ardından çeşitli faâliyetler yapmıştı; Türkiye Komünist Fırkası Merkez Komitesi, 1925'de, Doktor Şefik Hüsnü'nün evinde, Beşiktaş'da, Akaretler'de toplanmıştı, Merkez Komite Toplantısı'na polis de dâvet edilmiş, sonra da basın'da Doktor Şefik Hüsnü ile ilgili, Türkiye Komünist Fırkası ile ilgili haberler yayınlanmıştı.
bu sırada, Nâzım Hikmet de, Sovyetler Birliği'nden Türkiye'ye gelmişti, Moskova'dan Batum'a geçmiş, sonra da Hopa'dan Ankara'ya getirilmiş, basın'da Nâzım Hikmet ile ilgili haberler yayınlanmıştı.
1925'de, Doğu Türkiye'deki Şeyh Sait İsyanı yayılmış, ama sonra Cumhuriyet Ordusu Şeyh Sait'i yakalamış, yargılamış, idâm etmişti. Şeyh Sait, İslâm Şeriatı'nı kullanan bir kişi idi, amacı Türkiye Cumhuriyeti'ni yıkmak, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'yı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni yıkmak idi.
Şeyh Sait İsyanı nedeniyle, Başbakan İsmet İnönü'nün önerisi ile "Takrirî Sükûn Yasası" ilân edildi, siyasî partiler, dernekler, gazeteler yasaklandı, "örfî idâre" ("sıkıyönetim") ilân edildi.
Türkiye Komünist Fırkası, faâliyetlerine bir süre ara vermişti, Şeyh Sait İsyanı sırasında, Doktor Şefik Hüsnü, Mustafa Kemal Paşa'yı destekleyen makaleler yayınladı, Şeyh Sait İsyanı'nın "mürteci" bir isyan olduğunu, "emperyalistler"in Türkiye'yi yeniden işgâl etmeleri yönünde bir siyaset olduğunu yazmıştı.
böylece, Türkiye Komünist Fırkası, Mustafa Kemal Paşa'yı, Kurtuluş Savaşı'nda olduğu gibi, Cumhuriyet'in ilânı ardından da desteklemeyi seçmişti.
3
Doktor Şefik Hüsnü, Türkiye Komünist Fırkası'nı 1921'den 1951'e kadar 30 Yıl yönetmiş bir siyasetçi idi!
bu sürede, 1923'de Türkiye Cumhuriyeti Mustafa Kemal Paşa tarafından ilân edildi, 1923 ile 1938 arasında Mustafa Kemal Paşa'nın Cumhurbaşkanlığı sırasında reformlar, devrimler gerçekleştirildi, 1939 ile 1945 arasında İkinci Dünya Savaşı yaşandı, Türkiye, İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanlığı'nda İkinci Dünya Savaşı'na katılmadan yaşamayı seçti, 1946'da, "çok partili rejim"e geçildi, Demokrat Parti ilân edildi, Türkiye Komünist Fırkası da Doktor Şefik Hüsnü'nün Başkanlığı'nda yasallaştı, binlerce yurttaşı Doktor Şefik Hüsnü'nün Başkanlığı'nda komünist teşkilâtlarda yer aldılar, 1946 Seçimleri'nde yer aldılar.
1950 Seçimleri'nin ardından Demokrat Parti Hükümeti ilân edildi.
Türkiye Komünist Fırkası yasaklanmıştı.
Komünist Enternasyonal de, 1943'de dağıtılmıştı.
ama, İkinci Dünya Savaşı sonrasında, dünya'da sosyalist devletler ilân edildi, Komünist Enternasyonal'de daha önce yer almış farklı ülkelerden komünist liderler, sosyalist devletlerin kurulmasında liderlik yapmışlardı. Mareşal Josip Broz Tito, Yugoslavya Federal Sosyalist Cumhuriyeti'nin Kurucu Başkanı idi, Georgi Dimitrov Bulgaristan Sosyalist Cumhuriyeti'nin Kurucu Başkanı idi, Enver Hoca Arnavutluk Sosyalist Cumhuriyeti'nin Kurucu Başkanı idi, Demokratik Almanya Cumhuriyeti ilân edildi, Macaristan Sosyalist Cumhuriyeti ilân edildi, Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti ilân edildi, Polonya Sosyalist Cumhuriyeti ilân edildi, Sovyetler Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ndeki sosyalist devletler de devâm ettiler, 1949'da Çin'de Çin Halk Cumhuriyeti ilân edildi.
Doktor Şefik Hüsnü, sosyalist devletlerin kurulmasına rağmen, baskı görmekteydi, Demokrat Parti Hükümeti, 1951'de "TKP Tevkifâtı" ile Doktor Şefik Hüsnü ile TKP'li ya da TKP'yi destekleyen yurttaşlarına saldırdı! Doktor Şefik Hüsnü, Zeki Baştımar, Reşat Fuat Baraner, Ruhi Su, Mihri Belli gibi TKP Liderleri hapishanelere kilitlendiler, yıllarca "TKP Davası" devâm etti, Doktor Şefik Hüsnü, 1959'da, "sürgün"de, Manisa'da vefât etti. öteki TKP'liler de yıllarca hapishanelerde kilitli kalmışlardı.
4
Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi, Nâzım Hikmet'in 1950'de Sovyetler Birliği'ne gitmesinden bir süre sonra Moskova'da yerleşmiş idi, "1951 TKP tevkifâtı"nın ardından, TKP Merkez Komitesi, farklı TKP'lilerin katılımı ile Moskova'dan yönetti Türkiye'deki siyasî faâliyetlerini. TKP Genel Sekreterliği'ni Moskova'da yaşayan İsmail Bilen almıştı, Türkiye'deki TKP'li liderlerin çoğu hapishanelerde kilitlenmişken, TKP, Nâzım Hikmet'in de katılımı ile Sovyetler Birliği'nde, Batılı ülkelerde teşkilâtlanıyor idi, hatta, Nâzım Hikmet, Dünya Barış Konseyi'nce Berlin'de ağırlandı, Dünya Barış Ödülü aldı. Nâzım Hikmet, 1950 ile 1963 arasında Moskova'da yaşamıştı, bu sürede, TKP Merkez Komitesi Moskova'da toplanmıştı, Türkiye'de Türkiye Komünist Partisi yayınlarına devâm edildi.
27 Mayıs 1960 İhtilâli ardından, Türkiye'de sosyalist hareketler yeniden yasallaşmıştı. TKP Genel Sekreteri İsmail Bilen'in de desteği ile 1962'de Türkiye İşçi Partisi ilân edildi.
Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar, Nâzım Hikmet'in eski bir arkadaşı idi, TKP'nin desteklediği bir siyasetçi idi.
Türkiye İşçi Partisi, 1965 Seçimleri'nde 15 Milletvekili ile Meclis'e seçilmişti.
TKP'lilerin çoğu Türkiye İşçi Partisi'ne katılmışlardı bu sürede.
Doktor Hikmet Kıvılcımlı, Mihri Belli, Ruhi Su, Reşat Fuat Baraner gibi eski TKP Liderleri, Türkiye İşçi Partisi faâliyetlerini desteklediler.
5
Türkiye Komünist Partisi, 12 Mart 1971 Muhtırası ardından, Moskova'daki faâliyetlerine devâm etti, 1973'de İsmail Bilen'in Liderliğinde "Atılım"ı ilân etti, Türkiye'deki TKP faâliyetlerinde bir "atılım" yapılması yönünde bir siyaset seçti, 1973 Seçimleri'nde Cumhuriyet Halk Partisi Lideri Ecevit'i destekleme yönünde siyaset yaptı.
1973'te, TKP, yasallaşmak istiyor idi!
ama, Türk Ceza Yasası'nın 141., 142. Maddeleri, TKP'nin yasallaşmasını engelleyici maddeler idi.
"TKP'ye Özgürlük!" sloganı, Türkiye'deki miting alanlarında yaygınlaşmış bir slogan idi.
TKP Lideri İsmail Bilen, "Bizim Radyo"dan, "TKP'nin Sesi Radyosu"ndan Türkiye'ye sesleniyor, CHP'yi desteklediğini ilân ediyor, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'na destek istiyor, Türkiye'de demokrasi'nin yine tehdit edildiğini duyuruyor, bir "demokrasi cephesi" öneriyor idi. TKP Lideri İsmail Bilen, "faşizm"in dünya'da diktâtörlük rejimleri ile yayıldığını anlatıyor, Şili'deki, Yunanistan'daki, İspanya'daki, Portekiz'deki diktâtörlük rejimleri hakkında Türkiye Halkı'nın bilgilendiriyor idi.
Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi, hâlâ Moskova'da idi.
1973'den 1987'ye kadar, Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi, Türkiye'ye yerleşemedi, ya Moskova'da ya da Demokratik Almanya'da, veyâ İsveç'de toplantılarına devâm etti. TKP Genel Sekreteri İsmail Bilen, 1983'de vefât ederken, TKP Genel Sekreterliği'ne 5. Kongre'de Haydar Kutlu seçilmişti. TKP Lideri Haydar Kutlu, "TKP'nin Sesi Radyosu"ndan Türkiye Halkı'na seslendi, TKP'nin amaçlarını, TKP Programı'nı anlattı. TKP Lideri Haydar Kutlu'nun önerileri ile "Sol Birlik" kuruldu, Türkiye İşçi Partisi Lideri Behice Boran'ın da destekleri ile, farklı siyasî partiler "Sol Birlik"te biraraya gelmişlerdi.
1987'de, TİP Lideri Behice Boran ile TKP Lideri Haydar Kutlu, bir toplantı ile Türkiye Birleşik Komünist Partisi'nin kurulacağını ilân ettiler, Türkiye'ye geleceklerdi!
Türkiye'de, 1987'de halk oylaması ile siyasî yasaklar kaldırılmıştı. Ecevit, Demirel, Perinçek, Türkeş, Boran, Baykal, Aybar gibi siyasetçiler artık serbestçe siyaset yapacaklardı.
TKP de, Haydar Kutlu'nun Genel Sekreterliği sırasında, siyasî yasakların kaldırılmasını desteklemişti, Türkiye'deki TKP'liler de, farklı ülkelerde yerleşmiş TKP'liler de siyasî yasakların kaldırılması yönünde siyaset yaptılar.
SİNAN ÖNER
