Osmanlı İmparatorluğu Tarihi'ni araştırmaya ilkokul yıllarımda başlamıştım!
önce, Osmanlı Devleti'nin kuruluş yılları, "yükselme dönemi", özellikle de "yıkılış dönemi" ile ilgili kitaplar okuyordum ya da notlar okuyordum, ortaokul yıllarımda Osmanlı Tarihi ile ilgili bilgilerim iyice çoğalmıştı.
Tarihçi Şevket Süreyyâ Aydemir'in "Tek Adam"ını ilkokul yıllarımda okumuştum, iki cilt'te, Atatürk'ün yaşadığı koşulları, Birinci Dünya Savaşı sırasındaki koşulları, sonra da Kurtuluş Savaşı'nın lideri olarak Atatürk'ü anlatmaktaydı, Şevket Süreyyâ Aydemir. Osmanlı Devleti'nin "yıkılış dönemi"nin çeşitli anlatımları vardı, "Tek Adam"da. Tarihçi Enver Ziya Karal'ın yazdığı kitapları da ilkokul yıllarımda incelemiştim, yine, Osmanlı Devleti'nin "yıkılış dönemi"nin açıklamaları vardı kitaplarında. Atatürk'ün 1927'de yazdığı "Nutuk"u da, iki cilt olarak, ilkokul yıllarımda okumuştum ki, "Nutuk" da Osmanlı Tarihi'ne yönelik Atatürk'ün notlarını içermekteydi.
Osmanlı Tarihçiliği diye bir bilim alanı olduğunu öğrenmiştim çocukken.
Tarihçi Doğan Avcıoğlu'nun "Türkiye'nin Düzeni" kitabını ortaokul yıllarımda okumuştum. Doğan Avcıoğlu, kitapta, Osmanlı Devleti'nin yaşadığı Tanzimat Dönemi'ni anlatmaktaydı, 19. Yüzyıl'daki "yenilik hareketleri", 1876'daki 1. Meşrûtiyet, ilk Anayasa'nın kabûlü, ilk Meclis-i Mebûsan, Mithat Paşa'nın lideri olduğu "meşrûtiyetçi akım"ın yaşadıkları!
daha önce de, 1839'da, Mustafa Reşit Paşa'nın liderlik yaptığı Gülhâne Hattî Hûmayûnu, Tanzimat'ın ilk yılları.
bu sırada, Avrupa, "kolonici"liğe devâm ediyordu, Avrupalı "koloniciler"in amaçlarından biri, Osmanlı Devleti'nin topraklarını "koloni"leştirmek idi.
"kolonicilik tarihi"ne de meraklanmıştım!
aynı yıllarda, televizyonda, tarih filmleri gösterilmekteydi, çoğunu izlemiştim, çocuklukta "muhâyyile"nin ne kadar "fonsiyonel" olduğu bilinir, ben de, tarih filmleri ile tarih hakkındaki "muhâyyile"mi güçlendirmekteydim.
Osmanlı Tarihçiliği'ne bir öğrenci hassasiyeti ile bir mesâi yapmıştım, kitaplar okuyordum, gazetelerdeki tarih makalelerini okuyordum, radyolarda, televizyonda tarih konuşmaları olduğunda kaçırmıyordum, izliyordum.
Osmanlı Tarihi'ni daha da ciddî bir biçimde araştırmaya lise yıllarımda devâm ettim!
artık, Atatürk'ün kurduğu Türk Tarih Kurumu'nun yayınladığı eserleri okumaktaydım, Profesör Fuat Köprülü'nün, Profesör İsmail Hakkı Uzunçarşılı'nın, Profesör Ömer Lütfi Barkan'ın, Profesör Uluğ İğdemir'in, Tarihçi Mustafa Akdağ'ın, öteki Osmanlı Tarihçileri'nin eserlerini okuyordum, inceliyordum, İstanbul'daki kitabevlerinin müdâvimi idim, sürekli yeni kitapları araştırıyordum, ayrıca, Sahaflar Çarşısı'ndaki eski kitapları araştırıyordum, Osmanlı Tarihçiliği ile ilgili ne varsa meraklanıyordum. ama, Osmanlı Arşivleri'ne girmemiştim, lisede okuduğum için pek istememiştim Osmanlı Arşivleri'ne girmeyi, Osmanlı Türkçesi de daha öğrenmemiştim.
Osmanlı Tarihi, 1250'lerden 1923'e, çok uzun bir süreyi içermekteydi.
beni meraklandıran bazı "dönem"ler ya da "vak'a"lar veyâ "karakterler" olduğunu hatırlıyorum.
meselâ, Osmanlı Beyliği'nin kuruluş yılları! Ertuğrul Gazi'nin, Osman Gazi'nin Osmanlı Beyliği'ne liderlik yaptıkları yıllar.
ya da, Osmanlı Devleti'nin yaşadığı "Fetret Dönemi", Şeyh Bedreddin Ayaklanması, İlhanlı Hükümdar Timur'la Osmanlı Hükümdarı Yıldırım Beyazıt'ın yaptığı "Ankara Savaşı", Çelebi Mehmet, Çelebi Musa, Çelebi İsa arasındaki savaşımlar, ve nihâyet, 1453'de İstanbul'un Fethedilmesi, Fatih Sultan Mehmet Dönemi.
Osmanlı Devleti'nin Osmanlı İmparatorluğu'na dönüşmesi süreci. Çandarlı Halil Paşa'nın Osmanlı Devleti'ne getirdikleri.
sonra, Kanûnî Sultan Süleyman Dönemi, Mimar Sinan'ın, Barbaros Hayrettin Paşa'nın, Osmanlı topraklarındaki reformları, yenilikleri, imâr hareketleri, eserleri!
meraklandığım bir "dönem" de, "Lale Devri" idi, 1718 ile 1730 arasındaki "Lale Devri", Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın liderliğinde reformlar, yenilikler.
elbette, bu "dönem"ler, "vak'a"lar, "karakterler", neredeyse sonsuz anlatımlara, anlamlara sahip idi, Osmanlı Arşivleri'ne hiç girmeden yaptığım araştırmalarda birtakım sonuçlara veyâ düşüncelere de varmaktaydım. ama, "önyargı" biriktirdiğimi sanmıyorum. Osmanlı Toplumu'nun Yapısı ile ilgili tartışmaları okurken de, "önyargılı" değildim, Osmanlı Ekonomisi, Osmanlı Mülkiyet İlişkileri, Osmanlı Üretim Yapısı, Osmanlı Siyasî Yapısı gibi tarih alanlarında yaptığım araştırmalarda, bir "önyargı" veyâ bir "saplantı" yaşamamıştım.
yıllar sonra, Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'ne kayıt yaptırdığımda, artık mesleğim Tarihçilik idi, 19 yaşımdaydım, Osmanlı Tarihi de, okuldaki ilk araştırma alanlarımdan biriydi.
Osmanlı Tarihi alanında, bana dersler, konferanslar vermiş bir çok Profesör vardır!
Profesör Zafer Toprak, Profesör Edhem Eldem, Profesör Stefanos Yerasimos, Profesör Mete Tunçay, Profesör Şevket Pamuk, Profesör Kemal Karpat, Profesör Halil Berktay, Professor Selim Deringil, Profesör Sureyya Faroqui, Profesör Selçuk Esenbel, Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'ndeki öğrencilik yıllarımda bana dersler, konferanslar vermiş Profesörler'den bazılarıdır. daha sonra da, Profesör Machiel Kiel'in konferanslarını Kırgızistan'ın Frunze kentinde izlemiştim.
üniversite dışındaki Osmanlı Tarihi araştırmalarını veyâ tartışmalarını izliyordum, öğrenciliğim sırasında.
Tarihçi İsmail Cem, Tarihçi Muzaffer İlhan Erdost, Tarihçi Burhan Kocadağ, Tarihçi Profesör Irene Melikoff, Tarihçi Profesör İlber Ortaylı, Tarihçi Profesör Sina Akşin, Tarihçi Profesör Feroz Ahmad, Tarihçi Profesör Bernard Lewis, üniversite dışında, eserlerini incelediğim tarihçilerimiz arasında yer almışlardı.
Osmanlı Tarihi ile ilgili katıldığım ilginç bir toplantı, yıllar sonra, 1999'da, 29 Ocak'ta, ATV Televizyon Kanalı'nda, Ali Kırca'nın hazırladığı "Siyaset Meydanı"ndaki "Osmanlı'nın 700. Yılı" toplantısı idi, yedi saat kadar sürmüştü toplantı, yirmi kadar Tarihçi katılmıştı toplantıya, ben de toplantıda bir konuşma yapmıştım, program, Osmanlı Tarihi araştırmalarının nasıl bir durumda olduğunu iyi anlatmıştı.
Osmanlı Tarihi araştırmalarım, 1999 17 Ağustos Depremi sonrası farklı boyutlar kazanmıştı, Osmanlı Bilim Tarihi'ne, Osmanlı Tarihi'ndeki Depremler'e meraklanmıştım.
2003 ile 2008 arasında, Osmanlı Tarihi ile ilgili bir çok notlar, denemeler yazmıştım!
bunların bazılarını yayınlamıştım, bir akademik not anlamında değil de, Osmanlı Tarihi hakkında serbest bir düşünce çabası olarak yayınladığım notlardı.
2008'de, Kırgızistan'a, Frunze'ye gittiğimde, Osmanlı Tarihçileri ile konferanslar izledim, Hollanda İstanbul Tarih Enstitüsü Müdürü Profesör Machiel Kiel'in konferanslarını izledim meselâ! binlerce sayfa kitap okumuştum Frunze'de, bazıları Osmanlı Tarihi hakkında idi.
Osmanlı Türkçesi de öğrenmiştim Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'nde okurken!
Osmanlı Arşivleri'ne hâlâ girmedim ama, bunun bir nedeni, Osmanlı Arşivleri'ne girmek için Doktora aşamasına gelmem gerektiğini hissetmem idi, mantıklı bir neden.
Osmanlı Tarihi araştırmak, bir Tarihçi'nin ilk ödevlerinden biriydi, biridir.
SİNAN ÖNER
